Hostellerie SchuddebeursNeem op een mooie voorjaarsdag plaats op het terras van Hostellerie Schuddebeurs. Geniet er van een goeie koffie met banket en verbaas je erover dat het hier zo groen en soms ook zo stil is. Samen met het dorp Noordgouwe vormt het met mooie buitenplaatsen bebouwde gehucht Schuddebeurs een twee-eenheid. Je kunt ook spreken van ‘het Zeeuwse Haagje’.

De term ‘Het Haagje’ voert terug op de stad Den Haag, maar is ook een aanduiding voor een deftige en meestal lommerrijke plaats. Dat stempel is toepasselijk voor het dorp Noordgouwe en zeker op het daar historisch mee verbonden Schuddebeurs. Beide liggen namelijk in de Noordgouwepolder en vormen een parel van grote waarde in het Zeeuwse landschap. Bovendien vormden de twee plaatsen samen de Heerlijkheid Noordgouwe met bijbehorende rechtspraak.

Buitenplaats Mon Plaisir in SchuddebeursAangenaam

Diverse auteurs roemden de schoonheid van Noordgouwe. Zo ook A. J. van der Aa in het in 1846 verschenen achtste deel van zijn Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden: ,,Het dorp is wel niet groot, maar van een aangename gelegenheid; aangezien het land hier vol vruchtdragend en ander geboomte is, zoodat in de omtrek dezer heerlijkheid onderscheidene buitenplaatsen van meerder en minder aanzien en dat wel in grooter getal, dan in alle overige delen van Schouwen te zamen gevonden worden.”Oprijlaan voormalig kasteel De Pottere in Noordgouwe

Slag op de Gouwe

Noordgouwe is een van de jongste dorpen van het voormalige eiland Schouwen-Duiveland. Het ontstond aan het eind van de 14e eeuw. De naam voert terug op de Gouwe. Dat riviertje stroomde tussen de Oosterschelde en Zonnemaire. In 1304 was de Gouwe het toneel van een zeeslag. De met Hollandse schepen versterkte vloot van de Franse koning Filips de Schone versloeg hier de zeemacht Vlaamse graaf Gwijde van Namen. De Gouwe was in het jaar van de slag al sterk verzand. De stroom is in 1374 afgesloten door de aanleg van twee dammen. Zo ontstond de Noordgouwepolder.De idyllisch gelegen Driekoningenkerk van Noordgouwe

Driekoningenkerk

Het serene koor van de Driekoningenkerk in NoordgouweHet fraaie deels rijk beboomde Noordgouwe is een beschermd dorpsgezicht. Het ringdorp herbergt dan ook enkele bijzondere Rijksmonumenten. Het geografische hart van Noordgouwe bestaat uit een omgracht eilandje, waarop de kerk pronkt. Die was oorspronkelijk gewijd aan de Heilige Driekoningen. De bouw begon in 1462. Waarschijnlijk stond er eerder een houten kerkje op dezelfde plek. Het met een houten tongewelf overwelfde koor ademt een serene laatmiddeleeuwse sfeer. In de uit drie geledingen bestaande toren hangt een door Pieter Vermaten gegoten klok uit 1701. De kansel, een bank en het schotwerk van een koorbank dateren uit de 17e eeuw. Klik hier voor website kerkgemeente.

Kerk en ring in 1745Ring

Op een tekening uit 1745 is te zien dat de Ring dan nog grotendeels onbebouwd is. De oudste nog bestaande woonhuizen dateren uit de 18e eeuw. Ze staan op de nummers 5, 7, 27 en 31-32. Woningen uit de 19e eeuw zijn te vinden op de nummers 25 en 26. Aan de Ring staat ook een markante muziektent.Boerderij De Pottere

Kasteel en meestoof

Meestoof Koning Willem III in NoordhouweDe buitenhuizen die het dorp sierden zijn bijna allemaal gesloopt. Aan de Kloosterweg 6 staat de Rozegaard. Dat huis oogt als een boerenhoeve, maar is een van de oudste buitens in de Polder Noordgouwe. Het dateert van het einde van de 17e eeuw. Aan Heereweg 18 pronkt herenboerderij De Pottere. Enkele zware binnenmuren van dit gebouw zijn vermoedelijk restanten van het kasteeltje dat Hendrik de Pottere in de 16e eeuw op deze plek liet oprichten. De schuur van de schilderachtige hoeve is in 1923 gebouwd met sloopmateriaal van de koude stoof van de Willem III aan de Zuid Bosweg 1. Gelukkig is van deze uit 1863 daterende meestoof de voormalige droogtoren blijven staan. Op de voorgevel van het markante gebouw prijken een stichtingssteen en een afbeelding van een paard met een krab (op een ‘b’ eindigend). Het laatste is een speelse verwijzing naar de meekrap (op een ‘p’ eindigend) die na een lange bewerking in de stoven veranderde in de vroeger zeer begeerde meekrapverf. Dat is de diepe rode kleur die schilderijen vanaf de Middeleeuwen mede vorm gaf. De stoof in Noordgouwe behoort tot de zeldzame restanten van de meekrapnijverheid, waarvan Zeeland de belangrijkste representant was. Overigens stonden er ook stoven op de Zuid-Hollandse Eilanden en in het westen van Noord-Brabant.

Potterehofje NoordgouwePottere- of Conyershofje

Tegenover het eind van de oprijlaan naar het voormalige kasteeltje staat het Pottere- of Conyershofje. Die plek is niet toevallig. Het hofje is namelijk in 1651 gesticht door de godvruchtige Vrouwe Maria de Pottere. Zij bestemde hier op 14 juli 1650 testamentair 15.000 gulden voor. Na haar overlijden in hetzelfde jaar gaf haar echtgenoot Ridder Johan Conijer opdracht tot de bouw. Het hofje was bedoeld voor vijf weduwen van goede afkomst. Later dienden de woninkjes voor armlastigen. Een gevelsteen draagt de tekst: ‘Jehova Providit’ (God geeft of zoals de Statenvertaling van de Bijbel het zegt: De Heere zal het voorzien). Een andere steen verhaalt over de stichtster.

Voormalig ziekenhuis NoordgouweZiekenhuis

Aan de Donkereweg 1 staat het in 1902 gebouwde en in 1912 en in 1943 uitgebreide voormalige ziekenhuis van Noordgouwe. Het is aan de aanwezigheid van deze voorziening te danken dat de Duitsers de Noordgouwepolder droog hielden toen ze in 1944 bijna heel Schouwen-Duiveland inundeerden. De opening van het Rode Kruis Ziekenhuis in Zierikzee in 1957 betekende de sluiting van het hospitaaltje in Noordgouwe.

In het ziekenhuis kwam in 1940 Harmen Siezen ter wereld, jarenlang een vertrouwde nieuwslezer voor de NOS-televisie. Zijn vader diende de kerkelijke gemeente als predikant van 1940-1943. De komst van Harmen ging niet van een leien dakje. Klik hier voor bijzonderheden. Het voormalige ziekenhuis is tegenwoordig in gebruik als kuuroord. Klik hier voor meer informatie.

Klooster

Waarschijnlijk kwam de kerk van Noordgouwe tot stand op initiatief van de monniken van het Kartuizerklooster Sion. Dat stond aan de Kloosterweg bij Schuddebeurs. Het omvangrijke complex is rond 1568 verlaten en daarna geplunderd.

Een deel van het klooster is vanaf de 17e bewoond als buitenplaats. Vanaf de 19e eeuw verviel het tot ruïne. Tegenwoordig resten er slechts stenen in de grond. Klik hier voor meer over de geschiedenis van het klooster.

Wie nog iets tastbaars wil zien uit het klooster kan terecht in het Stadsmuseum Zierikzee. Daar pronkt een altarretabel uit Sion, voorstellende de Verheerlijking van Jezus op de berg Thabor.

Ramp

De dijken rond Noordgouwe en Schuddebeurs hielden het tijdens de watersnood van 1953. Dat kwam in de eerste plaats doordat de polders hier tamelijk ver lagen van de overstroomde delen van het voormalige eiland Schouwen-Duiveland. Het water had naar Noordgouwe kunnen komen wanneer de zeedijk bij het noordelijker gelegen Zonnemaire het had begeven. Dat gebeurde echter niet, waarschijnlijk doordat de druk afnam toen veel lagere dijken doorbraken op Goeree-Overflakkee. Dat nam niet weg dat het water in de sloten hoog kwam te staan. Bovendien sloeg er water over de Schouwsedijk tussen Zierikzee en Brouwershaven. Dat liep de Noordgouwepolder binnen. Zodoende kwam er toch een laagje water te staan in beide nederzettingen. Dat was al weer snel uit het gebied verdwenen, maar het zoute water was funest voor heel veel geboomte, vooral ook in Schuddebeurs.

Schuddebeurs vanuit de lucht ©Google MapsSchuddebeurs

Waterpartij bij ZorgvliedSchuddebeurs beslaat de zuidhelft van de Noordgouwepolder. De naam slaat op zakkenrollerij, het schudden van je portemonnee. Vanaf het begin van de 17e eeuw ontwikkelde het gehucht zich tot een geliefde bestemming voor inwoners van Zierikzee, vooral mensen met geld. Zij kwamen af op de herbergen in Schuddebeurs. Het gehucht is trouwens ook genoemd naar een uitspanning. Dat men juist naar Schuddebeurs trok komt omdat het vlak bij Zierikzee lag en de weg van en naar die stad het hele jaar goed Huis aan de Donkereweg 25bereikbaar was. Het bleef niet bij herbergbezoek. In Schuddebeurs en Noordgouwe verrezen maar liefst dertig buitens, waarvan er nog acht bestaan. De vermogende bewoners verbleven daar ’s zomers en namen ’s winters weer hun intrek in de stad. Rond de paleisjes kwamen bossen, (moes)tuinen en boomgaarden. De omvang van de landgoederen was kleiner dan die van de lusthoven aan de Utrechtse Vecht, maar ze maakten van Schuddebeurs wel een lustwarande. Dat is een mooi woord voor een lint van buitenplaatsen. Het geboomte dat in 1953 verdween door het zoute water is intussen vervangen. Zodoende is Schuddebeurs weer net zo groen als vroeger.

Wie zich wil verdiepen in de geschiedenis van de behuizingen kan terecht in het in 2014 verschenen boek ‘Buitenplaatsen in Noordgouwe’. Martin van den Broeke beschrijft daarin alle verdwenen en nog bestaande hofsteden en landhuizen. Klik hier voor deel van het boek.

Nader bekeken

Mon PlaisirHierna volgt een korte beschrijving van mooie bouwsels die vanaf de openbare weg zijn te zien. Het meest in het oog springende landhuis is Mon Plaisir aan de Donkereweg 72. Wie dit op een mooie dag passeert kan zich wanen in het coulisselandschap van de Achterhoek, maar het is hier toch echt Zeeland. De Zierikzeese burgemeester Antonie Ockerse liet hier in het midden van de 18e eeuw een buitenplaats bouwen op de plek van een boerderij. Het landhuis in huidige gedaante dateert uit de 19e eeuw. Buiten HeesterlustStaatsbosbeheer draagt zorg voor het publiek toegankelijke bos rond het landhuis. Klik hier voor informatie.

Aan de Heesterlustweg 4 staat het landhuis Heesterlust, voorheen Boschlust genoemd. Hendrick de Groot uit Zierikzee liet het omstreeks 1765 bouwen. Het droeg tot 1850 de naam Boschlust. De tuinen van het ruim 13 hectare metende buiten zijn niet publiekelijk toegankelijk. Maar ook wat je vanaf de openbare weg kuntWeelzicht zien is al een lust voor het oog.

Het landhuis van het buiten Welgelegen aan de Donkereweg 45 verrees in 1768 in opdracht van de Zierikzeese burgemeester Iman de Groote. Het huidige aanzicht dateert van circa 1867.

Buitenhuis Zorgvlied aan de Donkereweg 80 kwam er aan het eind van de 18e eeuw door toedoen van F. W. J. den Boer, burgemeester van Zierikzee. Het huidige aanzien van het buitenhuis wordt vooral bepaald door een verbouwing in 1912.

Van de buitenplaats Weelzicht aan de Zuiddijk 2 resten het koetshuis en de reusachtige monumentale schuur. In 2017 verwisselde het landgoed van eigenaar. Het biedt tegenwoordig onderdak aan vakantieappartementen.

Hotel Van der WeijdeLogies/ eten en drinken in Noordgouwe

Hotel restaurant Van der Weijde. Brouwerijstraat 1, Noordgouwe. Klik hier voor website.
B en B Even dur uut Heereweg 7, 4317 AJ Noordgouwe. Klik hier voor website.
Appartement Studio Noordgouwe, Ring 12, 4317 AA Noordgouwe. Reserveren via Booking.com
B en B De Gouw Brouwerijstraat 5, 4317 AC Noordgouwe. Klik hier voor website.
De Stern Oosterweegje 5, 4317 AD Noordgouwe. Stacaravans en chalets. Klik hier voor website.

Bed and breakfast Ons HuisjeLogies/eten en drinken in Schuddebeurs

Schuddebeurs proeven doe je het beste lopend of op de fiets. Je kunt dan Hostellerie Schuddebeurs aan de Donkereweg 35 als vertrek- of rustpunt gebruiken. Dit pand was al in de 17e eeuw in gebruik als uitspanning. Je kunt daar trouwens ook logeren. Klik hier voor meer informatie.
Verblijven kun je ook in Bed and Breakfast Ons Huisje aan de Sint Joostweg 8 (op de hoek met de Donkereweg). Klik hier voor meer informatie.
Op de buitenplaats Weelzicht aan de Zuiddijk 2 zijn appartementen te huur. Klik hier voor website.

De voormalige gemeente Noordgouwe, waartoe ook Schuddebeurs behoorde, ging in 1961 op in de gemeente Brouwershaven en maakt sinds 1997 deel uit van de gemeente Schouwen-Duiveland. Het dorp telde 438 inwoners in 1815 en 811 ingezetenen in 1899. In 1980 werden 655 inwoners geteld en per 1 januari 2008 stond de teller op 759. Aanhef: Noordgouwe is het Haagje van Zeeland Samen met het dorp Noordgouwe vormt het met mooie buitens bebouwde gehucht Schuddebeurs een twee-eenheid. Je kunt ook spreken van ‘het Zeeuwse Haagje’.Luchtopname van de Heerlijkheid NoordgouweBeeld aan de Ring van Noordgouwe van onderwijzer-ornitholoog Johannes Vijverberg

Muziektent Ring NoordgouweRing NoordgouweRing NoordgouweHoek Ring en Oosterwegje NoordgouweHeereweg NoordgouweNieuwere woningen staan er ook in Noordgouwe, zoals hier in de PauwstraatDorpshuis aan de Pauwstraat in NoordgouweKasteel en hofje De Pottere in 1745Driekoningenkerk NoordgouweKoor en aanbouw Direkoningenkerk

Orgel DriekoningenkerkVanuit de richting Zonnemair kom je Noordgouwe binnen via de Zuidweg.Schouwsedijk aan de westgrens van Noordgouwe tijdens de gortdroge zomer van 2018Brouwerijstraat NoordgouweGoudmijnweg in buitengebied Noordgouwe. Deze is niet genoemd naar een vindplaats van edele metalenDonkereweg tussen Noordgouwe en Schuddebeurs.Heesterlustlaan Schuddebeurs.Boslustlaan in Schuddebeurs.De Vetpot in SchuddebeursHuis Rust en Werk aan de gelijknamige laan in Schuddebeurs.Boerderij Rozegaard aan de Kloosterweg tussen Noordgouwe en Schuddebeurs. De woning is in de kern een buitenhuis.Design buskotje in Schuddebeurs

Detailhandel in Schuddebeurs: doe-het-zelf-zaakDetailhandel in Schuddebeurs: fietsenwinkelDetailhandel 3: Bloemkwekerij De Tol aan de DonkerewegWelgelegen aan de DonkerewegHuize Mojo aan de DonkerewegIngang Zorgvlied aan de DonkerewegGroen Schuddebeurs gezien vanaf de SchouwesedijkHet zuidelijke uiteinde van de Heerlijkheid Noordgouwe: het Poldertje in Schuddebeurs in de richting Zierikzee