Wemeldinge heeft toeristische troeven in handen om ‘u ‘tegen de zeggen. Dat komt door de ligging aan de Oosterschelde. De dijk die Wemeldinge verbindt met buurdorp Kattendijke vormt een geliefde duiklocatie, die vooral bezoek van de Zuiderburen trekt. De kloeke jachthaven laat zien dat het dorp ook profiteert van de watersport. Bovendien ligt er rond Wemeldinge een fraai buitengebied, dat is gelardeerd met appel- en perenboomgaarden. Verblijfstoeristen kunnen terecht op campings, in vakantiehuizen, in hotels en bij Bed and Breakfast-voorzieningen. Door het toerisme kan het relatief kleine dorp bovendien bogen op veel horeca. Je kunt er te kust en te keur eten en drinken.

Monumentaal

foto 1: Dorpsstraat 75, foto 2: nr 79Wemeldinge, in de streektaal ‘Weumelinge’, is ontegenzeggelijk een mooi dorp. Het silhouet wordt, komend vanuit zuidelijke richting, bepaald door de twee witgeschilderde 19e eeuwse stellingmolens. Die vormen bij helder weer zelfs op grotere afstand bakens voor treinreizigers op de Zeeuwse lijn. De molens vallen onder de 29 rijksmonumenten die het dorp rijk is. Die staan vooral aan de lommerrijke Dorpsstraat, welke een grote rol speelt bij de Koningsdagviering die in Wemeldinge om de vijf jaar groots wordt aangepakt. Sinds 15 maart 1967 vormt de bebouwing aan de Dorpsstraat, de Kerkweg, een deel van de Hoogeweg, de dorpskerk en de daarnaast gelegen vliedberg een beschermd dorpsgezicht.

Kaart en luchtfoto oostzijde Wemeldinge © GoogleTwee dorpen

Je kunt aan de structuur nog altijd zien dat Wemeldinge vroeger een dorp was van twee uiteinden. De meeste mensen komen het dorp binnen aan de oostzijde. Dat gedeelte kwam sterk in ontwikkeling door de opening van het Kanaal door Zuid-Beveland in 1866. De drukke scheepvaart en het daarmee gepaard gaande bezoek van binnenschippers leidde tot de komst van meer winkels en cafés. Daarnaast zorgden parlevinkers, die vanaf hun scheepjes de schippers van winkelwaren en andere artikelen voorzagen, voor leven in de brouwerij. . 

Na de opening van de Schelde-Rijn-verbinding in 1975 nam de betekenis van het Kanaal door Zuid-Beveland fors af. Door de opkomst van het toerisme bleef Wemeldinge echter een bloeiend dorp. 

Vanaf 1937 herbergde Wemeldinge de Prinses Beatrixschool voor schipperskinderen. Het was een ‘School met de Bijbel’, waarvan het bestuur bestond uit drie leden uit de Nederlandse Hervormde Kerk, twee uit de Vrije Evangelische Gemeente, twee uit de Gereformeerde Kerk en twee uit de Gereformeerde Gemeente.  De school werd in 1981 opgeheven wegens terugloop van het leerlingental. Het schippersinternaat De Schutsluis, waar 64 kinderen konden wonen, werd halverwege de jaren tachtig gesloten. 

Dorpsplein

Het oudste deel van Wemeldinge lag rond de Dorpsstraat en de daarvan westelijk excentrisch gelegen Middeleeuwse dorpskerk. In de loop van de 20e eeuw zijn beide delen van het dorp steeds meer naar elkaar toegegroeid. De aanleg van het Dorpsplein gaf Wemeldinge een hart.Dorpsplein Wemeldinge

Oosterschelde

Oosterschelde bij Wemeldinge

Komend naar Wemeldinge vanuit de richting Kattendijke heeft de passant vanaf de dijk langs de Oosterschelde in noordelijke richting vergezichten die tot de mooiste van Zeeland behoren. ’s Zomers is het hier een komen en gaan van duikers, onder wie heel veel Belgen. Aan de waterkant worden volop mossels en oesters geraapt. Dat is toegestaan, mits je per persoon hooguit tien kilo per dag bij elkaar verzamelt. Aan de dijk liggen enkele stranden. Het grootste is te vinden direct ten westen van de havenuitgang. In vroeger eeuwen was er door de ligging aan open zout water plaatselijk een bloeiende oestercultuur. Die kreeg het zwaar te verduren tijdens de beruchte ‘Barre winter van negentig’. De strenge kou in de winter van 1962/63 betekende zelfs de nekslag voor de teelt in Wemeldinge.

Zomer op de Koudepolderweg in WemeldingeSchoudee

Schoudeeseweg 1 (foto 1) en nr 3 (foto 2)De naam van het westelijk van de Kanaalmond gelegen dorpsdeel Schoudee verwijst naar Schouwen en Schelde en duidt etymologisch op ondiepte. Het op sommige plaatsen schilderachtige gehucht ligt feitelijk op een schiereiland. Hier is een grote camping gevestigd. Gasterij Schoudee is ondergebracht in een deels 18e en deels 19e eeuwse boerderij die op de Rijksmonumentenlijst staat. Ook de belendende hoeve op nr. 3 staat op die lijst. Deze bevat eveneens delen uit de 18e en 19e eeuw.

Bedrijventerrein

Ten zuiden van Schoudee en de jachthaven ligt bedrijventerrein Choorhoek. Dat is van flinke afstand al zichtbaar door de graanopslagloods van de Coöperatieve Zuidelijke Aan- en Verkoopvereniging U.A. (CZAV).  en de opslagtanks van Ecotank.  . 

Jachthavens en Kanaal

Kanaal door Zuid-Beveland en Postbrug onder WemeldingeDe jachthavens van Wemeldinge vormen het oude noordelijke uiteinde van het in 1866 geopende Kanaal door Walcheren. Aan het eind van de 20e eeuw werden de sluizen op deze locatie overbodig doordat er een open verbinding werd aangebracht tussen het Kanaal en de Oosterschelde. Het noordelijke uiteinde van het Kanaal werd toen afgedamd en grotendeels drooggelegd. Op de plaats waar de sluizen lagen ontstond toen de huidige jachthaven. In dit gebied zijn aan het begin van de 21 eeuw diverse apparte-
mentencomplexen gebouwd die de uitstraling van het dorp nog hebben vergroot.

Wilhelminaboom Wemeldinge

Wilhelminastraat

Aan de Wilhelminastraat en directe omgeving is veel horeca te vinden. Deze straat heette vroeger Oosthoekse Baan. De naamswijziging is te danken aan de komst van een boom in 1898, het jaar van de inhuldiging van koningin Wilhelmina. De commissie die het plaatselijke inhuldigingsfeest voorbereidde wendde zich tot de gemeenteraad met het verzoek om over te gaan tot het planten van een Wilhelminaboom, zoals op heel veel plaatsen in het land gebeurde. De commissie had ook een geschikte plek bedacht, namelijk een driehoekig stukje grond op de plaats waar de Dorpsstraat uitkwam op de Oosthoekse Baan. De gemeenteraad vond het een mooi plan en stemde ermee in. Op één stem na dan, namelijk die van wethouder C. Lindenbergh. Hij was zeer ontstemd over het voorstel omdat de boom tegenover zijn huis aan de Dorpsstraat zou worden geplant. Hij zou spoedig zijn uitzicht verliezen over de Oosthoekse Baan. Lindenbergh was hier zo boos over dat hij aftrad. De burgemeester vroeg hem nog op zijn besluit terug te komen, de man zat tenslotte al 26 jaar in de raad, waarvan 18 jaar als wethouder, maar hij was niet te vermurwen. Nadat de boom er stond kwamen inwoners met het verzoek de straat te hernoemen in Wilhelminastraat. En zo geschiedde. De boom is in 1967 omgezaagd bij de aanleg van het Dorpsplein. Dat leidde tot verontwaardigde reacties. Maar er kwam een nieuwe Wilhelminaboom. Die werd op 30 april 1995 op korte afstand van de oude geplant ter gelegenheid van het 90-jarig bestaan van de Oranjevereniging Wemeldinge.

Voormalige bank (foto 1) en voormalig gemeentehuis WemeldingeDorpsstraat

Dorpsstraat nr 55 en nr 72 in Wemeldinge Langs weerszijden van de Dorpsstraat staan mooie woonhuizen. Daarvan zijn er veertien ingeschreven in het Rijksmonumentenregister. De straat is echter vooral beroemd door de Hollandse leilinden. De eerste bomen, dat waren olmen, werden in 1759 neergezet in opdracht van ambachtsheer Jacobus Coomans. Ambachtsvrouw Maria Coomans liet deze echter in 1782 rooien. Dat gebeurde omdat ze naar verluidt een belemmering vormden voor de windvang van de houten molen die er toen in de buurt stond. Aan het begin van de 19e eeuw werden er nieuwe bomen geplant. Deze keer ging het om leilinden. De gemeenteraad kwam in 1870 met het voorstel om ook deze bomen om te hakken. De bestuurders hadden namelijk veel geld gestoken in het aanleggen van straatverlichting. Het effect van de lampen was te midden van al dat groen te gering, zo vonden ze. Maar dat was tegen het zere been van de inwoners, die aan het geboomte gehecht waren geraakt. Ze tekenden massaal protest aan. Zelfs werd er een treurdicht gewijd aan het plan. Het gemeentebestuur trok de plannen daarna in. En zo komt het dat de Dorpsstraat haar groene en deftige karakter behield. Onder de opvallende panden aan de Dorpsstraat zijn de voormalige Coöperatieve Boerenleenbank op nr 64, het voormalige logement op nr. 66 en het oude raadhuis op nr. 68. Op nr. 63 pronkt huis Libertas, een voormalige huisartsenwoning. Er is nog veel meer moois te zien. Het loont de moeite om deze straat eens helemaal door te wandelen.

Twee keer molen De Hoop in WemeldingeMolen Aeolus WemeldingeMolens

Reeds in de 15e eeuw stond er in Wemeldinge een molen, van het type standerdmolen. Deze stond langs de Moolweg en droeg de naam Doest- of Catsmolen. ‘Doest’ betekent in dit verband ‘oost’. De naam Catsmolen duidt op bemoeienis van de heren van Cats, die in de Middeleeuwen veel in de melk hadden te brokkelen. Deze molen verdween rond het midden van de 17e eeuw en werd opgevolgd door een houten Zeeuws achtkant. Dat gemaal stond aan de Wemeldingse Zandweg en is in juli 1868 afgebrand.

Aan de Westelijke Kanaalweg was intussen in 1866 de thans nog bestaande molen De Hoop gebouwd in opdracht van Johannes Van Beloois. Hij was knecht van Johannes Allaart die van 1866-1868 de scepter zwaaide op de molen aan de Wemeldingse Zandweg. Allaart liet in 1869 aan de Bonzijweg de Aeolus oprichten. Die vormt een prachtig duo met het molenaarshuis.

De Aeolus is wat groter dan De Hoop. Dat heeft Allaart volgens overlevering met opzet gedaan, teneinde zijn knecht te overtreffen. Hoe het ook zij, de molens staan op slechts 150 meter van elkaar. Waait de wind uit het zuidwesten dan is dat niet goed voor een regelmatige aanvoer van wind, wat nadelig is voor het maalproces.

Meestoof

Aan de Bonzijweg staat nog een gebouw waar vroeger werd gemalen, namelijk de voormalige meestoof De Afhankelijkheid. Hier werden de meekrapwortels gedroogd en vervolgens in een rosmolen (paardenmolen) vermalen tot rode verfstof. De in 1866 gebouwde stoof raakte in de 20e eeuw zwaar in verval. 

Oranjedorp WemeldingeKoningsdag

De Dorpsstraat en omliggende straten staan vol erepoorten en andere versieringen wanneer Wemeldinge om de vijf jaar uitpakt op Koningsdag. Van heinde en verre komen bezoekers dan naar het dorp om al dat fraais te aanschouwen. Een hoogtepunt was Koninginnedag 2015, toen de koninklijke familie het dorp aandeed. De viering gaat gepaard met een optocht van versierde wagens en bont uitgedoste dorpelingen. Extra bijzonder is dat het feest wordt voorbereid door een groot aantal Oranjeverenigingen die per straat of buurt zijn georganiseerd. Erepoorten Wemeldinge

Maartenskerk

Orgel MaartrenskerkHet verhaal gaat dat de eerste kerk van Wemeldinge nog eerder werd gebouwd dan die van Kapelle, mogelijk was het zelfs de oudste van Zuid-Beveland. De stichting van de parochie werd in de 11e eeuw geïnitieerd door de aan Sint Maarten gewijde Westmonsterkerk in Middelburg. Daarom werd de kerk van Wemeldinge aan dezelfde heilige gewijd: Sint Maarten. Het eerste bedehuis was van hout en is mogelijk al in de 12e eeuw vervangen door een stenen exemplaar. De toren van de huidige kerk dateert uit de 14e eeuw. Het koor en het schip zijn in de 15e eeuw verrezen. Vrijwel nergens elders in Nederland heeft het thema kerkorgel zo’n rol gespeeld als in Wemeldinge. Na de Reformatie raakten kerkorgels uit de gratie. Ze werden alleen voor en na en bij voorkeur niet tijdens diensten gebruikt, omdat ze golden als een overblijfsel uit Roomse tijden. Daarom 

werden er tijdens de kerkdiensten voorzangers ingezet. Dat leidde tot wantoestanden en vaak kwalitatief slechte gemeentezang. En zo kwam het dat de Nationale Synode van 1641 van Dordrecht besloot orgelbegeleiding toe te laten tijdens de eredienst.

Door knotwilgen omgevenTestament

Orgel Maartenskerk Wemeldinge

Wemeldinge moest het daarna nog drie eeuwen zonder kerkorgel stellen. Dat kwam door het testament van ambachtsvrouw Maria Coomans. Zij liet in 1787 een vermogen na aan de kerk van Wemeldinge. Daarin was echter bepaald dat op rekening van de kerk geen orgel mocht worden aangeschaft. Het duurde vervolgens tot in 1957 eer er een constructie was bedacht om deze bepaling te omzeilen. In dat jaar is een comité opgericht dat tot taak had een orgel te kopen. En zo kwam in 1958 het huidige orgel 

Dak koor Maartenskerkin de kerk terecht. Het kwam uit de dorpskerk van Kruiningen, die zwaar geleden had onder de Ramp van 1953. Toen die was opgeknapt bleek dat men geen rekening had gehouden met het terugplaatsen van het orgel. De orgelzolder was namelijk verdwenen. En zo kwam het nog perfect fungerende instrument in Wemeldinge terecht. Klik hier voor meer bijzonderheden over het kerkorgel.  Klik hier voor kerkgeschiedenis. De laatste voorzanger die voor de komst van het orgel dienst deed was de heer Vleugel. In zijn tijd zei men: ,,We hebben geen orgel in de kerk, maar wel een vleugel.” Het orgel wordt beheerd door de Stichting Orgel Gereformeerd Hervormde Kerkgemeenschap Wemeldinge. De naam herinnert aan de periode dat gereformeerden en hervormden al met elkaar samenwerkten, voorafgaande aan de fusie tot Protestantse gemeente. Klik hier voor website kerkgemeente.

Tuun

Ramen Maartenskerk Wemeldinge

Het interieur van de Maartenskerk is van grote schoonheid. De sfeer doet bijna 17e eeuws aan. Opvallend is de preekstoel uit 1657, waaraan een zandloper hangt. Zandlopers werden in veel kerken gebruikt om de predikant te waarschuwen niet te lang aan het woord te blijven. Op overtreding van de maximaal toegestane (s)preektijd stonden meestal geldboetes. De preekstoel vormt het middelpunt van de ‘tuun’, het Zeeuwse woord voor het liturgisch centrum. De tuun is afgezet met een houten hek. Aan de kansel is een Zandloper in Maartenskerk Wemeldingedoopbekken met houder bevestigd uit circa 1657. Ter weerszijden van de preekstoel hangen gebrandschilderde ramen met de teksten ‘God is liefde’ en ‘Het is volbracht’. De  wand tussen schip en koor is aangebracht in 1746. Daarop is in 1801 een voorstelling geschilderd van de wetgeving op de berg Sinaï. Aan de onderzijde zijn de teksten aangebracht van het Onze Vader, de Tien Geboden en het Apostolicum (Twaalf Artikelen des Geloofs). De kerk staat op een verhoging die werd opgeworpen als beschermingsmiddel tegen stormvloeden. Rondom deze heuvel lagen twee vliedbergen, die als vluchtheuvel dienden bij naderend onheil. Daarvan is er één overgebleven. Deze ligt ten oosten van de kerk, meet twaalf meter en is daardoor de hoogste van Zeeland. Voor de kerk ligt een vaete, streektaal voor de gemeenschappelijke drinkput voor het vee.

Scheidingswand in Maartenskerk

Gereformeerde kerk

In 1907 is in Wemeldinge een Gereformeerde Kerk geïnstitueerd, het officiële woord voor het stichten van een kerkelijke gemeente. Deze kreeg in 1907 de beschikking over een eigen bedehuis aan de Noordelijke Achterweg, dat in 1983 is afgestoten. Vanaf dat jaar hielden Hervormden en Gereformeerden diensten in de Maartenskerk. De Gereformeerde Kerk kreeg een woonbestemming.Voormalige Gereformeerde kerk Wemeldinge

Vrije Evangelische Gemeente

Vrije Evangelische Gemeente De Bazuin

De Vrije Evangelische Gemeente De Bazuin ontstond in het derde kwart van de 19e eeuw uit het werk van de Goese predikant H.J. Budding . Zie daarvoor het stukje Dwarse voorgangers in het verhaal over Biggekerke.  

Het eerste kerkje van de Vrije Evangelische Gemeente stond de Noordelijke Achterweg 67. Dat werd gebouwd in 1876 en gesloopt in 1920. In laatgenoemd jaar verrees het huidige bedehuis. Klik hier voor website kerkgemeenschap.  

't Hof MaalkoteBoerderijen westrand

Aan de westrand van het dorp staan diverse monumentale boerderijen. Daaronder vallen ’t Hof Maalkote aan de Blauwhuisweg 2, met delen uit de 18e en 19e eeuw, ’t Hof Verwelligen aan de Kerkweg 14 en de hoeve aan de Hoogeweg 18 (1766-1776), alle Rijksmonumenten.

Een vierde opvallende boerderij die deze status geniet is de Stelhoeve aan de Stelhoekweg 3, die dateert uit 1750. Aan deze hoeve is net als aan de kerk een geschiedenis verbonden rond het testament van ambachtsvrouw Maria Coomans. Zij stond de boerderij af aan de kerk, onder het beding dat deze nooit mocht worden verkocht. De achterliggende goede bedoeling was dat de opbrengsten van het agrarisch bedrijf ten goede zouden komen aan de kerk. In de loop van de 20e eeuw sloegen de winsten echter om in verlies en werd de Stelhoeve gaandeweg steeds meer een blok aan het been van het kerkbestuur. Goede raad was duur, zo leek het. Gelukkig ontdekte een deskundige op een gegeven moment dat de werking van de bepaling in het testament niet meer gold sinds wetgeving die in 1811 werd ingevoerd. Zodoende werd de Stelhoeve verkocht. Deze maakt nu onderdeel uit van ‘Oosterscheldepark Stelhoeve’, waar vakantiehuizen en groepsaccommodaties worden verhuurd. Klik hier voor website.Stelhoeve Wemeldinge

Folklore

Het ringrijden wordt vooral op Walcheren beoefend, maar Wemeldinge behoort tot de weinige Zuid-Bevelandse dorpen waar deze sport populair is. Deze wordt beoefend door Ringrijderij Vereniging ‘Ons Genoegen, welke in 1919 is opgericht. Klik hier voor website.

Reeds in de Middeleeuwen was er in  Wemeldinge sprake van een schutterij. Deze organisaties waren toen nog belast met de militaire verdediging van dorpen en steden. De schutterij van Wemeldinge is in de loop van de 18^e eeuw opgeheven, maar heropgericht in 1863. Nadat ook die handboogschutterij in de Tweede Wereldoorlog verdween, volgde opnieuw heroprichting in 1974 onder de naam Boogschuttersgezelschap "St. Andries".  De schutters beschikken over een oefenterrein aan de Bonzijweg. Dat is van verre al herkenbaar aan de twee hoge staande wippen. Deze zijn toegerust met een kooiconstructie, waardoor pijlen niet buiten het terrein kunnen belanden. ’s Winters wordt er binnen geoefend op een liggende wip.  Klik hier voor geschiedenis schutterijen 

Gemeentebestuur en inwoners

Wemeldinge telde volgens het in 1849 uitgegeven deel 12 van het Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden toentertijd ongeveer 770 inwoners. In 2013 werden er 3045 ingezetenen geteld. In 2016 woonden er 3004 mensen. De gemeente Wemeldinge werd opgeheven met ingang van 1 januari 1970. Vanaf die datum ging Wemeldinge uitmaken van de gemeente Kapelle waartoe ook de kernen Biezelinge, Kapelle en Schore deel uitmaken.Dorpshuis De Wemel

Boek

Wie gedetailleerd wil weten hoe het dorp zich ontwikkelde moet het boek ‘Wemeldinge – historie van een dorp tussen Kerk en Kanaal’ lezen Dit in 2005 verschenen werk is geschreven door historicus G. J. Lepoeter en geïllustreerd door fotograaf J. C. de Groene (1949-2014).

Links

Horeca
Watersport 
Overnachten

Haven en havenkantoor Wemeldinge

Schorren bij Wemeldinge

Horeca in Wemeldinge

Vaete Wemeldinge

Foto 1 Dorpsstraat 18, foto 2 Dorpsstraat 19 in Wemeldinge

Dorpsstraat 39 (foto 1) en nr 40 (foto 2) in Wemeldinge, beide Rijksmonumenten

Dorpsstraat 40 en 108 Wemeldinge (Rijksmonumenten)

Rijksmonument Dorpsstraat 63 en nr 68 (voormalig raadhuis) Wemeldinge

Twee keer de westzijde van de Dorpsstraat in Wemeldinge

Voormalige dokterswoning en café aan de Dorpsstraat in Wemeldinge

Dorpsstraat 52 (foto 1) en de nrs 73 en 71 in Wemeldinge. Nrs 52 en 71 staan op Monumentenlijst

Oefenruimte van de in 1886 opgerichte gerenommeerde muziekvereniging Oefening Kweekt Kunst aan de Dorpsstraat in Wemeldinge

Dorpsstraat 100 en voormalige winkel

Een zomers gezicht op Schoudee

Deze tekening van de naïeve kunstenaar Leendert Ruissen (1892-1980) was in 2012 te zien in de Maartenskerk. Ruissen was slager en begon op latere leeftijd te tekenen in vrolijke kleuren.Nog een werk van Ruissen

Tot slot: Wemeldinge is met recht een kleurrijk dorp te noemen. Gezien bij Hof De Maelkote aan de Blauwhuisweg

Boerderij aan de Hoogeweg, voorheen woning van schaapherder De Bourgraaf

Hof Keizersweel aan de Hoogeweg

 

 

KLIK HIER OM EEN REACTIE OP DIT ARTIKEL TE PLAATSEN